آیه

بحثِ شاخصه های دین داری، ما را با سلسله ملاک ها و معیارهایی آشنا می سازد که از نگاه اولیای دین بخصوص مولای متقیان علیه السلام، مهم است و باید تدیّن و تعهد خویش به فرمان های دین را با این شاخصه ها بسنجیم و اگر کاستی و خللی در عمل ما وجود دارد، آن را تصحیح و جبران کنیم.

بعضی ها دین دان خوبی اند، ولی دین دار خوبی نیستند. شناخت اسلام، منهای تعبد و عمل به آن، ارزشی ندارد. بسیاری از اسلام شناسان غربی و مستشرقان مسیحی و یهودی، اسلام و احکام دین و مفاهیم قرآن را بهتر از مسلمانان می دانند، ولی آن را نپذیرفته اند. پس، دین داری مهم است؛ نه دین دانی . در بحث شاخصه های دین داری نباید این نکته را از یاد بُرد و بایسته است که به ابعاد عملی و رفتاری اسلام توجه خاص داشت.

در بسیاری از روایات، تعابیری از این قبیل دیده می شود: مسلمان نیست کسی که… ، کسی که فلان چیز را ندارد، دین ندارد ، کمال ایمان در… ، مطیع خدا کسی است که… یا مؤمن و مسلمان کسی است که… . همۀ این موارد مشابه ، می تواند ما را در دستیابی به شاخصۀ دین داری و مسلمانی کمک کند. یا حدیث نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله که می فرماید هرمومن بر مومن دیگر 30 حق داردکه یا باید ادا کند یا حلیت بطلبد یا آماده عقوبت الهی شودیا کسی که نسبت به مشکلات مسلمانان بی تفاوت باشد مسلمان نیست و….

به نام خدا

از نگاه امیرمومنان مولای متقیان دینداری معیارها وشاخصه های متعددی داردکه مرتبه اول آن معرفت دینی است وبعدازآن رسیدن به یقین قلبی است وبه دنبال آن با اعمال ورفتار وکردار هم الهی ودینی بشود،مسلمانی و متدیّن بودن، تنها به عقیدۀ قلبی و ایمان باطنی نیست؛ بلکه عمل نیز جزئی از ایمان است. در روایات متعددی، ایمان به عنوان عقیدۀ قلبی ، اقرار زبانی و عمل با اعضا معرفی شده است؛ حضرت امیر-علیه السلام- فرموده: الْإِيمَانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَإِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَعَمَلٌ بِالْأرْكَانِ. [۱] و یا در سخن دیگری از آن حضرت، عمل به عنوان گواه ایمان به شمار آمده است: الْإِيمَانُ مَا وَقَرَ فِي الْقُلُوبِ وَصَدَّقَتْهُ الْأعْمَالُ. [۲] امام صادق-علیه السلام- نیز در ردّ کسانی که ایمان را تنها معرفت قلبی دانسته، نقشی برای عمل قایل نیستند، می فرماید: الْإِيمَانُ عَمَلٌ كُلُّهُ . [۳]

[۱]. نهج البلاغه، حکمت ۲۲۷.

[۲]. مجلسی، بحار الأنوار، ج ۵۰، ص ۲۰۸.

[۳]. کلینی، الکافي، ج ۲، ص ۳۸

قال الصادق علیه السلام:

التقدیر فی لیله تسعه عشر والابرام فی لیله احدی وعشرین والامضاء فی لیله ثلاث وعشرین .- ترجمه: برآورد اعمال درشب19 و تصویب آن در شب 21 وتنفیذ آن درشب 23 انجام می شود.   وسائل الشیعه ج10

طبق آیات 2و3 سوره عنکبوت انسان هر لحظه درحال امتحان وابتا وبلائی است که او را می آزماید پس قلب هم طبق آیه3 سوره حجرات در حال امتحان وآزمون است تا  حقیقت خود را نشان دهد در این میان عواملی وجود دارد که موجب می شود قلب در امتحانات مردود شده ودچار ظلمات گردد که مختصری سیر آن بشرح ذیل بیان می شود:

زنگ زدگی قلب ـــــــــ  گرایش به انحراف  ــــــــ دنبال متشابهات رفتن ـــــــــ بیماری قلب ــــــــ از دست دادن قدرت ادراک ـــــــــ گرفتار قساوت وسنگدلی شدن ــــــــــ آنگاه حقیقت خودرا از دست داده ومهر می شودکه به آن قلب مطبوع گفته می شود که وارونه شده وهمه چیز رابرعکس درک می کند.البته گناهان واعمال ورفتار افراد در سیر این مراحل سقوط در سقرجهنم تأثیر داردازجمله لقمه حرام وحق الناس عمده دلایل وارونه شدن قلب انسان است.

حدیث از پیامبراکرم(ص) خطاب به امیرمونان علی علیه السلام: یا علی پنج چیز قلب را نورانی می کند: زیاد خواندن سوره توحید- کم خوری- همنشینی با عالم- نماز شب- خوردن دانه های بیابانی