درپست های قبلی مقدماتی از ملاک ومهیارهای دیانت از نگاه مولی الموحدین پرداخته شدوبه ترتیب اهمیت به تدریج مصادیق آن را خواهیم آورد:

الف)معرفت دینی

تا کسی دین خدا را نشناسد، چگونه می تواند به آن عمل کند و تا کسی دین دان نشود، چگونه می تواند دین دار باشد؟ در بیانات گهربار مولای متقیانعلی-علیه السلام-، شناخت دین، یکی از شاخصه های دینداری یا اساس دیانت به شمار آمده؛ از جمله می فرمایند لاخیر فی دین لا تفقه فیه یا تأکید می کند: أَوَّلُ الدِّينِ مَعْرِفَتُهُ؛[۴] سرآغاز دین، خداشناسی است. و یا مَعْرِفَةُ الْعِلْمِ دِينٌ يُدَانُ بِهِ؛[۵] شناخت دانش، دینی است که پذیرفته و به آن عمل می شود.پس لازم است مسلمانان ومومنین ،درجهت دین شناسی و ارتقای بصیرت دینی تلاش کنند و به مسائل فرهنگی اهمیت زیادی قائل باشند.

ب)ترک گناه

دین داری، با پیروی از هوای نفس و ارتکاب گناه، ناسازگار است. دین دار واقعی، کسی است که در جست وجوی رضای الهی باشد و رضای خدا در ترک گناه است. حضرت امیر-علیه السلام- در این باره می فرماید:

ـ مَنْ بَادَرَ إِلَى مَرَاضِي اللَّهِ وَتَأَخَّرَ عَنْ مَعَاصِيهِ فَقَدْ أكْمَلَ الطَّاعَةَ؛[۶] هرکه به سوی کارهای خداپسند بشتابد و در پی رضای حق و ترک گناهان باشد، طاعتش را کامل ساخته است. مِنَ الدّینِ التّجاوزُ عَنِ الحرامِ؛[۷] گذشتن از حرام، از دین است. مِلَاكُ الدِّينِ مُخَالَفَةُ الْهَوَى؛[۸] معیار دین، مخالفت با هوای نفس است.

[۴]. نهج البلاغه، خطبه ۱.

 [۵]. همان، حكمت ۱۴۷.

[۶]. علي بن محمد ليثي واسطي، عيون الحكم والمواعظ، ج ۲، ح ۷۳۴۶.

 [۷]. همان، ح ۸۶۹۴.

[۸]. همان، ح ۹۰۵۶.